کد مطلب:31521 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » اعتقادات

بر اين باوريم كه انسان خليفة خدا بر روي زمين و برترين آفريدة اوست. آيا اين امكان وجود نداشت كه برترين آفريدة خدا، موجودي فراتر و برتر از انسان باشد؟

1. در قرآن كريم تعبير به بهترين آفرينندگان، فقط دربارة انسان به كار رفته است: وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الاْ ?ًِنسَـَنَ مِن سُلَـَـلَةٍ مِّن طِينٍ # ثُمَّ جَعَلْنَـَهُ نُطْفَةً فِي قَرَارٍ مَّكِينٍ...فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَـَـلِقِينَ(مؤمنون،12ـ14).

2. بيترديد، يكي از دلايل چنين تعبيري، دربارة آفرينش انسان، وجود آن همه شگفتيها، استعداد و شايستگي در او است.

3. افزون بر شگفتيهاي ظاهري و جسماني انسان، مهمترين شاخصة وجودي او كه وي را بر رأس هرم موجودات نشانده است، شعاع رفتاري اوست. از تصرفات فوقالعاده گسترده در عالم هستي گرفته، تا گستره بيكران آينده سازي و تكامل بخشي به خود و رهيابي به سعادت يا شقاوت دائمي(الميزان، ج 1، ص 113، مؤسسه اعلمي.); چه آن كه انسان برخلاف موجودات ردههاي پايينتر از خود، بر حركت اختياري آگاهانه، توانمند است. او در بستر چنين حركتي، ميتواند به عاليترين قلّة كمال، راه يابد يا به پستترين درّه سقوط رانده شود. دستماية حركت او در اين راه، اراده و ساير توانمنديهايش ميباشد. هنر انسان در حركت تكاملي جان فرسا، آن است كه با هواهاي نفساني و تمايلات لذتطلبي مادي خود، درگير شود و همة آنها را كه در ظاهر به نفع اوست، براي دستيابي به منفعتش بيشتر و كمالي برتر كنار ميگذارد. با اين حال كه چنين حركتي، مشقّت آفرين است، او در اين رهپويي، همواره با عنصر انتخاب روبه روست; همة سرنوشت و زندگي او آميخته با اين انتخابها وگزينشهاي دشوار است; برخلاف ساير موجودات كه در زندگي خود در گير و دار چنين حركتي واقع نميشوند، بلكه كار آنها بسي راحتتر و آسانتر از انسان است.

4. همين سختي و دشواري حركت انسان است كه او را در رديف برترين موجودات عالم هستي قرار داده است. آيات فراواني هم از قرآن كريم، به اين مطلب اشاره ميفرمايد كه همة نعمتها را در اختيار شما انسانها قرار دادهايم تا امتنان بر شما را به حدّ اعلاي خود برسانيم: وَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَـَوَ َتِ وَ مَا فِي الاْ ?َرْضِ جَمِيعًا مِّنْهُ(جاثيه، 13).

5. آن چه بيان شد، دربارة برترين موجود آفرينش، يعني انسان و دلايل اين برتري بود; امّا اين كه در پرسش آمده است آيا اين امكان وجود نداشت كه برترين آفريدة خدا، موجودي فراتر و برتر از انسان باشد، ميتوان گفت: فرض چنين موجودي، محال نيست، اما اين كه چنين موجودي، بايد داراي چه اوصاف و ويژگيهايي باشد كه از انسان برتر شود، براي ما معلوم نيست; از سوي ديگر، با توجه به اين كه نظام موجود، نظام احسن و حكيمانه است، به طور طبيعي چنين موجودي در اين نظام متصور نيست، بلكه بايد نظام كنوني به كلي دگرگون شود و نظامي ديگر جايگزين آن گردد كه اين هم فرض محالي نيست; اما در همين نظام، كه نظام احسن است، انسان برترين جايگاه قرار گرفته است. روشن است وقتي در نظام احسن، انسان چنين موقعيتي دارد; يعني بهتر از آن امكان ندارد; از اين رو، اگر هم چنين فرض امكانپذير باشد، در اين نظام متصور نيست، بلكه نظامي ديگر با ويژگيهاي ديگر ميطلبد.